Naturtzaindia Elkarteak Euskal Herriko saguzarren gida sortu du, euskaraz eta Euskal Herrian egindako lehen saguzar gida.  Gida honetan irakurleak aukera izango du gaueko harrapari zoragarri hauetara hurbiltzeko. Bertan aurkituko dituelako Euskal Herrian bizi diren 27 espezieen ilustrazio ederrak eta bakoitzaren ezaugarri esanguratsuenak.

• Zergatik dira horren bereziak?
• Zergatik daude arriskuan?
• Zer egin genezake beraien kontserbazioaren alde?

Gida honekin lortu nahi dugu Euskal Herrian ditugun espezieak ezagutzera ematea, fauna talde honek daukan aniztasuna erakustea eta hauen kontserbazioan lagunduko duten herritarrak sentsibilizatzea.

Euskal Herrian ezagutzen diren 27 saguzar espezieak babestuta daude. Baina, gaur egun, ez dago beraien banaketari edo ugaritasunari buruzko datu zehatzik. Horregatik ezagutza hau lortzeko tresna izan nahi dugu. Espezie hauek kontserbatzeko oinarrizko informazioa behar-beharrezkoa zaigu. Horregatik ari gara lanean Gipuzkoako Lurralde Historikoan aurki daitezkeen saguzarren inbentarioak egiten eta datuokin Gipuzkoako Kiropteroen Atlasa osatzen.

Horretaz gain, beharrezkoa ikusten dugu herritarrak sentsibilizatzeko jarduerak gauzatzea eta ildo horretatik egin ditugu saguzar gauak, ikus-entzunezkoak, erakusketak edota orain aurkezten dugun argitalpen hau.

GIDALIBURUA ESKURATZEKO: 

Liburuxka eskuratzea nahi duenak goiko estekan klik eginda lortu dezake. Aldiz, formatu fisikoan eskuratzea nahi duenak, hurrengo puntuetara jo dezake eta bertan eskatu, nahi izanez gero, borondatezko ekarpena eginez.  Jasotzen diren ekarpen ekonomikoek proiektu honetako inprenta-gastuei aurre egiteaz gain, lagundu diezaieke gure ondare naturalaren kontserbaziora bideratutako beste ekimen batzuei.

• Arrasaten, Besaide Mendizale Elkartean eta Ereindajanen
• Bergaran Laboratorium Museoan
• Aramaion, liburutegian eta Arbel Kooperatiban
• Oñatin Natur Eskolan 
• Zarautzen Arkamurka Elkartean
• Aian Pagoetako parketxean
• Itsasondoko Udalean
• Zizurkilen Herribizigunen
• Lazkaon Gerriko liburudendan eta Biziolan
• Beasainen Mirentxu liburudendan
• Gasteizen, EHUko Farmazia fakultate eta Hezkuntza fakultateko kafetegietan

Arrasateko Udalaren laguntza izan dugu liburuko ilustrazio eta maketazio lanak egiteko, eta baita biologo adituaren asesoramendua izateko.

Atauniker elkarteak sustaturiko LEIZETA ikus-entzunezko laburra ikusgai dago dagoeneko! On Produkzioakek ekoiztutako lan honetan parte hartu dugu Naturtzaindia eta Felix Ugarte elkarteek.

Ataungo artadiaren erdian kokatzen den Leizeta barrunbea ezagutzeko aukera izango dugu bertan. Haitzuloetako egiturak nola sortzen diren eta saguzarrak babestearen garrantziaz ere hitz egiten dugu. Zientziaren eta magiaren elkargunea ezagutzeko gonbitea egiten dugu, betiko babesteko.

Proiektuak Ataungo Udala izan du babesle eta Landarlan Ingurumen Elkartearen nahiz Orkli eta Ampo kooperatiben laguntza jaso du.

Hau izan da 2022an Arrasateko Udalak eskatu zigun azterlana eta helburua izan du Arrasateko landa eremuko lursailak ondare naturalaren kontserbazioaren eta ekosistemen zerbitzuen ikuspegitik duten interes mailaren arabera kartografiatzea eta sailkatzea. Horrela, lursailen kategorizazioa mahai gainean izanda, Udalak tresna hau baliatu dezake eremu publikoa handitzeko aukerak daudenean erabakiak hartzeko eta justifikatzeko, izan Udalak lurrak erosteko lehiaketa publikoa ateratzen duelako, edo izan egitasmo konkretu bat bultzatu nahi duelako.

Lan honen bitartez, bi lan ildo uztartu nahi izan ditugu: alde batetik, lur-partzelak publiko bihurtzeko lehentasunak proposatzea Udalari, horretara bideraturiko baliabide ekonomikoak modu egokian erabiliko direla ziurtatzeko; eta bestetik, lehentasunezko partzela horiek identifikatzeko garaian, hainbat aldagai (multifuntzionalitatea) kontuan izango dituen metodologia bat finkatzea. Horretarako 19 aldagai ezberdin identifikatu, aztertu, (kasu batzuetan) egokitu, ponderatu eta konbinatu ditugu; eta Arrasaten hainbat zerbitzu ekosistemiko edota hainbat balio natural eta kultural uztartzen dituzten eremuak identifikatu ahal izan ditugu. Informazio hori izan da, finean, publiko bihurtzeko interesa neurtzeko bidea.

Hainbat dira, Arrasateko Udalak dituen erronkak ingurumen gaiei dagokienez, baina, lorturiko emaitzak erronka horiei erantzuteko lanabesa izateko bokazioa du; Udalari, aurrerantzean hartu beharreko erabakietan lagunduz eta erosketa eta kudeaketa irizpideak ezartzen lagunduz.

Pasa den domekan Alkizan izan ginen, auzolanean hezegunea eraikitzen Itzuregiko gainean. Bada hamarkada bat dagoeneko Alkizako Udalarekin elkarlana hasi genuela bertako ekosistemetako bioaniztasuna kontserbatu eta handitzeko helburuarekin.

Alkiza Udalerriaren azaleraren zati handi bat Natura 2000 Sarearen baitan dago, konkretuki, Hernio Gazume Kontserbazio Bereziko Eremuan, balio natural handiko paisaiak eta ekosistemak dituelako. Mehatxatutako hainbat animalia eta landare espezie bizi dira bertan, hala nola, sai arrea eta sai zuria bezalako hegazti sarraskijaleak, saguzar espezie anitz, anfibioak edota intsektu saproxilikoak.

Larre, baso eta landare heskai artean faunari babesleku eta bazkalekuak eskaintzeko lan egiten dugu ekosistema hauek bere baitan izan dezaketen aberastasuna handituz. Hildo horretatik gauzatu ditugu urtez urte landarez osatutako itxitura biziak, egur hilez osatutako egitura anitzak, zuhaitz landaketak eta urmaelak, besteak beste.

Itxuraingo urmaela izan da, hain justu, sortu dugun azkena. Itxuraingo gainean kokatzen da, Tumuloaren ondoan. Euri urarekin beteko da, eta behar izatekotan, bertan dagoen iturriko urarekin betetzeko aukera ematen du. Urmael honek anfibioei ugaltzeko aukera emango die, hegazti eta saguzarrei bertatik edateko aukera, eta baso eta zelaietako beste basa animaliek ere erabili ahal izango dute baliabide berri hau.

Bertaratutako hainbat lagun aritu ginen lanean aurrez makinaz hondeatutako lekuan. Euri urari bertan eusteko mintz iragazkaitza ezarri zen, mintz hori babesteko beste geruza bat ezarri zen goitik eta behetik, eta buelta osoan materialari eusteko harri eta lurrarekin eutsi zitzaion. Azkenik, ingurua naturalizatzeko lurrarekin estali zen urmaelaren azalera guztia, denboraz, natura bera izango den arren lan hori hoberen egingo duena.

Laster itxitura perimetrala ezarriko zaio inguruko larreetan dabilen ganadua bertara ez urbiltzeko, izan ere, beraien apatxek erraz zulatu dezakete urmaela egiteko jarritako mintz iragazkaitza eta egindako lana hondatu. Ganaduak bertan dagoen askatik edaten jarraitu beharko du orain arte bezala.

Dagoeneko Alkizan hiru dira gisa horretara eraiki diren urmaelak, lehena, Irumugarrietako parajean sortutakoa izan zen, gaur egun ederki funtzionatzen duena, eta, bigarrena, Azpiko zabala ingurukoa, pulpito bezala ezagutzen den harkaitzetik gertu.

Industrializazio eta globalizazio prozesuek gure ohituretan eragin nabarmena izan dute eta honen islada dira inguratzen gaituzten paisaiak. Mila eta milaka urtetan garatzen joan ondoren, mende gutxi batzuetan gizakiak inguratzen gaituen baso ekosistemen kontrola hartu nahi izan du, ekosistema hauek bermatzen zituzten zerbitzuen osotasuna kolokan jarriz, zura, su egurra eta zelulosa zuntzen ekoizpena soilik bilatuz. Azken urteetan eman diren gertaerek oso agerian utzi dute prozesu honek sortutako ziurgabetasuna. Aniztasun gutxiko beste ekosistema batzuren antzera, konifero exotikoen landaketek klima, gaitz, izurrite eta merkatuen enbatak jipoitu ditu. Ondorioak begi bistan ditugu: arraseko mozketak nun nahi, pinudi gaixoak, eta inongo bermerik gabe landatutako eukaliptu eta konifero exotikoen landaketa gazteak. Arrasaten ere bai.

Baso ekologian, kontserbazioan eta basogintzan lanean diharduten hainbat eta hainbat ikerlari eta eragilek zalantzan jarri izan dute Euskal Herri Atlantikoan nagusitzen den basogintza industriala. Hala, azken urteetako intentsifikazioak erantzun zabala izan du, eta hein handi baten horren adibide dira azken urteetan eman diren baso erosketa publikoak, sailak erosi eta bertako landarez basotzeko asmoz dabiltzan elkarte, eta beste basogintza eredu batzuk lantzen ari diren eragileen lana.

Apirilaren 26an Arrasateko Kulturateko Areto nagusian izango den hitzaldian prozesu hauen berri emango dugu. Arrasateko azaleraren %64a dago zuhaiztua, horietatik bi herenak basogintza industrialera bideratutako landaketak direlarik. Moztu ez diren intsinis pinuz landatutako 1000 hektareatik gora geratzen dira, gehien gehienak azken mozketatik hurbil. Gainera, eremu zuhaiztuaren %61a pribatua da eta kasu askotan aukera desberdinik ez ezagutzeak eredu berdinarekin jarraitzera bideratzen ditu jabeak.

Eremu hauen erronka eta etorkizunari erantzun desberdinak emango dira hitzaldian. Iñaki Aizpuruk, Naturtzaindiako kide eta Itsasondoko alkate, erakunde publikoetatik landu daitezkeen bide desberdinak aurkeztuko ditu. Bergaran zabaltzen dabilen Kukubaso Elkarteak, urte betez lan egin ondoren, bidean izandako zailtasun eta lorpenei berri emango dute. Elkarte honek baso sailak eskuratu eta hauetako baso ekosistemak hobetzeko lanak burutzen ditu Bergaran, Baso Biziak plataformako kide ere badira. Azkenik, Errez Kooperatiba Elkarte Txikiko kideek azken urteetan lantzen ari diren Tantai Baso Jabe Kooperatiba aurkeztuko dute. Kooperatiba honek, ekosistema zerbitzuen paradigma oinarritzat hartuta, baso ekosistemak egokitzen diren sistema konplexu bezala kudeatzea du helburu, modu bateratuan eta zura eta zuntza bezalako lehengaiak bestelako basogintza baten bitartez ekoiztuz.

Hitzaldiaren ondoren, mahaingurua izango da hizlarien eta gerturatukoen artean solasaldia sustatuz. Animatu eta parte hartu!

Bergaran izan ginen pasa den astean urmaela egiten Iturriberrin. Auzolanean egindako ekimen honetan lagun izan genituen Kukubasoko eta Mendia Bizirikeko kideak.

Badira urte batzuk Pagola Loidiko eremu honetan bioaniztasunari laguntzeko hainbat ekintza gauzatu direla, herritarren eta Udalaren ekimenez: lursailen erosketa, zuhaitz landaketak, natur ibilbidearen seinalizazioa,… eta orain urmael honekin fauna eta flora talde ezberdinei beste babesleku eta bazkaleku bat eman nahi zaie, horrenbeste eraldatua dagoen ingurune batean eskertuko dutena.

Lan nekezena eskabadorarentzat utzi genuen, zuloa egitea, alegia. Auzolaaren egunean aurkezpena egin, proiektuaren nondik norakoak azaldu eta lanari ekin genion! Lehenbizi, aurreko egunean egindako euriaren ura zulotik atera genuen baldeak erabilita. Gero, geotextila ezarri genuen azalera guztian, harriek edo sustraiek egin ditzaketen pitzadurak sahiesteko. Ondoren, material pisutsuena jarri genuen, material iragazgaitza, urari eusteko gaitasuna izango duena, eta azkenik, geotextilaren beste geruza bat, goitik etorri daitezkeen erasoek material iragazkaitza zulatu ez dezaten, basurdeen oinatzak, harriak etab. Amaitzeko, perimetro guztian ezarritako material guztia ongi eutsi eta urmaelaren naturalizazioa egin behar, dena lurrarekin estaliz.

Datozen egunetan itxitura jarriko zaio urmaelari buelta guztian bertatik dabiltzan abereak ez daitezen sartu eta ingurunea kaltetu. Orain, naturari utziko diogu bere lana egiten, euriak urmaela beteko du eta poliki poliki animali eta landare ezberdinek kolonizatuko dute natur espazio berri hau. Ondo joan dadila!

Pasa den larunbatean Naturtzaindiako kideak Baliarrainen egon ginen Astotagaineko baso zati bat bertako zuhaitzez landatzen. Hektarea bateko lursaila da, pinu landaketa izan berri duena, baina, espezie horrek jasan duen gaitzagatik moztu egin dira eta Udalak erabaki du bertako ekosistema berreskuratzeko hariztia sortzeko lanak gauzatzea.

Herriko plazatik irten eta mendirantz habiatu ginen parte hartzaile guztiak eta 225 haritz landatu genituen denon artean. Zuhaitzak landatuz, basoa berreskuratzeko lanak aurreratzen ditugu eta baso naturalak dituen funtzio eta zerbitzuez gozatzeko atea zabaltzen dugu.

Egitasmo honetan Oreindango Udalak Naturtzaindia Elkartea izan du bidelagun eta Gipuzkoako Foru Aldundiak emandako dirulaguntza baten bitartez gauzatu da.

Hurrengo asteburuan, Oreindanen txanda izango da, bertan antolatu baitugu zuhaitz landaketa larunbatean. Animatu parte hartzera!

SECEMUk, saguzarren kontserbazio eta ikerketarako elkarte espainiarra, ekoiztu du saguzar mediterranearraren inguruko dibulgazio lan berri hau. Eta euskarako bertsioan parte hartu dugu Naturtzaindia Elkarteko Garazi Auzmendi eta Jon Fontenlak.

Lan honekin erakutsi nahi izan da nola bizi garen saguzar ugarirekin gure herri eta hirietan eta nola onura ugari eskaintzen dizkiguten. Gure esku dago elkarbizitza hori posible izatea eta denok irabazten ateratzea.

Dagoeneko Gipuzkoako udalerri askok egin dute erreserba saguzar gauaz gozatzeko; Donostia, Bergara, Aduna, Alkiza, Ataun, Baliarrain, Oreindan eta Itsasondo dira, momentuz, saguzarrak gertutik ezagutzeko ekintza honetan izena eman dutenak.

Erakusketa txiki baten bitartez, Naturtzaindia Elkarteko kideek azalduko dituzte animali talde hauen nondik norakoak, beraien ezaugarriak eta ohiturak, baita ere, nola aztertzen diren eta ze treseria erabiltzen den hauek detektatu eta babesteko.

Ilundu baino ordu bete lehenago hasten dira azalpenak eta, ondoren, denborak aurrera egin ahala, gaua sartzen hasten denean saguzarrak ikusteko momentu ederra hasten da. Bertaratutakoek aukera izango dute ultrasoinu-detektoreekin saguzarren ekolokalizaio-uhinak entzuteko eta espezieeak ezberdinen inguruan jakiteko.

Informazio gehiago hemen

Saguzarrek, inguratzen gaituzten ekosistemetan funtsezko papera betetzen dute, intsektuen populazioak kontrolatzearekin ikaragarrizko zerbitzu ordezka ezin bat eskainiz. Tamalez, Europa mailan saguzar espezie ezberdinen populazioak gainberan daude eta, hau batez ere, hau giza jarduerei egotzi diezaiekegu.

Naturtzaindia Elkarteak fauna talde hau hobeto ezagutzeko eta bere kontserbazioan laguntzeko lanean ari da eta horren zabalkundean laguntzeko ikusentzunezkoa sortu du Dragoi Produkzioarekin elkarlanean eta Arrasateko Udalaren 2020 urteko diru laguntza programak babestuta.

Lana bi hizkuntzetan egin da, nahiz eta euskarak lehentasuna izan duen, azpitituloak ezarri dira, bai erderazko, eta baita euskarazko elkarrizketatuak ageri direnean ere.

• 

• 

• 

• 

Grabaketa egiteko, saguzarrak ikertzeko egiten diren ohiko lanak grabatu dira, artxiboko beste irudi batzuekin uztartuz eta lerro hauek jorratuz:

• Naturtzaindia Elkartearen helburuak eta ekarpena Gipuzkoako saguzarren ikerketan.
• Kiropteroen ordeneko animalien aniztasuna, oinarrizko biologia eta funtzio ekologikoa.
• Gipuzkoako saguzarren ikerketan erabiltzen diren metodoak.
• Saguzarren kontserbazio egoera EAEn eta daukaten mehatxu nagusiak.
• Saguzarren kontserbazio premiak.

Ikusentzunezkoaren grabaketak egiteko, batez ere, udaren amaieran eta udazken hasieran gertatzen den swarming fenomenoaz baliatu gara animalien irudiak hartzeko. Fenomeno honek egiten du espezie askotako aleak agertzea momentu eta toki jakin batzuetan, ugalketa garaia delako, hain zuzen ere.

Arrasaten ez daukagu identifikaturik swarming-a gertatzen den enplazamendurik, momentuz behintzat. Horregatik Asteasura joan beharra izan genuen ahalik eta espezie gehienen irudiak hartu ahal izateko eta ikusentzunezkoa aberatsa geratzeko. Asteasuko Sagai Zelai koban jaso ditugunez orain arteko saguzar aniztasun handienetakoa Gipuzkoan, bertan egin dugu sare kiropterologiko bidezko harrapaketak eta zegokion grabaketak.

Arrasateko hainbat kobetan jaso ditugu irudi ikusgarrai asko; Schreibersii saguzarraren kolonia bizia lozorroaren aurretik eta ferrasaguzar handien aleak iadanik lozorroan. Bestalde, elkarrizketa guztiak San Balerioko berdegunean egin genituen bertako paisaia ederra lagun izanik.

Azkenik, saguzarren babes-kutxak barrutik grabatzeko beharrezkoak izan ditugu okupatutako kutxak lokalizatzea, lehenbizi. Arrasaten (San Balerion) ditugun babes-kutxak okupazio-zantzuak erakutsi duten arren (guanoa eta ale bakarren bat) grabaketaren egunetan ez genuen zorterik izan kutxak okupatuak ikusteko, horregatik, Bergarara joan behar izan genuen bertako kutxek okupazio maila handia dutelako eta han jaso genituen irudi polit batzuk.

Lortutako emaitzaren balorazioa oso positiboa da Naturtzaindia Elkartearen aldetik. Ikusentzunezko xume bat egiteko asmoarekin hasitako proiektu honek fruitu ikusgarriak eman dituelako, gure ustetan. Irudien kalitatea ona izan da eta edukien antolamendua ere bai.

Espero dugu gure hasierako helburua betetzea eta hausnarketarako bidea zabaltzea saguzarrek ekosistemetan daukaten funtzio ekologikoaren inguruan eta baita habitat naturalen leheneratzeak duen garrantzian. Zalantza barik proiektu honek lagundu dezake ingurumenaren ezaguntza eta zaintza ardatz duten jardueretan, etorkizuneko erronkei aurre egiteko tresna eskainiz.